İcra İflas Kanunu Madde 82/12 Kapsamında Borçlunun Haline Münasip Evi Kavramı
İİK Madde 82 ve Kapsamı
İcra İflas Kanunu’nun 82. Maddesi’nde haczi kabil olmayan bir diğer deyişle haczedilemez mallar, sıralı halde sayılmıştır. Bu maddeye göre aşağıdaki şeyler haczolunamaz:
- Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,
- Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
- Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri
- Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,
- Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
- Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,
- Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,
- Borçlar Kanunu’nun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,
- Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,
- Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
- Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,
- Borçlunun haline münasip evi,
- Öğrenci bursları. Medeni Kanunun 807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 3, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline munhasırdır.
Borçlunun Haline Münasip Evi
Borçlu ve ailesi için asgari bir hayatı mümkün kılacak evin haczedilememesinin nedeni; diğer haczedilmezlik hallerinde olduğu gibi, sosyal ve insani düşüncelerdir. İnsanların en tabi hakkı olan, hayat hakkını; zedelemek pahasına alacaklının şahsi menfaatleri gözetilmemelidir. Bu nedenle, sosyal ve ekonomik duruma uygun evin; haczedilip, satılması sonucu borçlunun düşeceği olumsuz durum engellenmelidir.
Bu olumsuzluktan; yalnızca borçlunun kendisi değil, o evde yaşayan herkes etkilenecektir. Bu nedenle, borçlunun borcunu ödememesinin sonuçlarına, borçlu ve onunla birlikte yaşayan herkes katlanacaktır.
Borçlunun haline münasip evi belirlenirken hem objektif hem de sübjektif kriterler esas alınmalıdır. Buna göre, borçlunun barınma amacıyla kullandığı yerin neresi olduğu onun sübjektif iradesine göre belirlenmeli ve yapılan keşif sonucunda bu yer objektif olarak hâline münasip sayılabiliyorsa onun evi kabul edilmelidir.
Borçlunun Haline Münasip Evi Şikayeti Nasıl Yapılır?
Öncelikle İcra İflas Kanunu gereği, borçlunun haline münasip evi diğer haczedilemez mallar yönünden şikâyet icra dairesine yapılmalıdır. Zira Kanun gereği icra müdürü haczedilemez mallara karar vermekte yetkilidir. Yazılı bir dilekçe ile icra müdürlüğüne başvurulmalıdır. Başvurunun olumsuz sonuçlanması halinde, meskeniyet iddiası ile taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde İcra Hukuk mahkemesine başvurulabilir.
Birden Fazla Ev Bulunması Halinde Şikayet
Kanunda açıkça yazmasa dahi, yerleşik içtihat ve doktrinler ışığında, borçlunun birde fazla mülkünün bulunması meskeniyet iddiasına engel teşkil etmemektedir. Diğer bir deyişle birden fazla taşınmaza sahip olsanız dahi, meskeniyet şikâyetinde bulunabilirsiniz. Ancak şikâyet yalnızca bir taşınmaz için yapılabilir.
Hukuki Sonuçlar ve İzlenecek Yol
Haline münasip ev kavramından; borçlunun mali ve sosyal mevkii ile borçlunun ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek asgari şartları haiz bir meskeni anlamak gerekecektir. Bir meskenin borçlunun haline uygun olup olmadığı adı geçenin sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Ancak bu her zaman evin tümü için haczedilemezlik kararı verileceği anlamına gelmemektedir.
Kanunun 82 maddesi son fıkrası gereği, dava konusu eviniz için, haline münasip kısmı aşan bedelin alacaklıya ödenmesine karar verilebilir. Farklı bir deyişle, mahkeme, sizin için haline münasip bir evin kriterlerini araştırır. Burada konutta yaşayan kişi sayısı, kişinin sosyal ve ekonomik durumu gibi önemli etkenler bilirkişilerce değerlendirilir ve mahkemeye bir rapor sunulur.
Örneklendirecek olursak 500.000 TL değerinde bir ev için meskeniyet iddiasında bulunan 3 kişilik bir aileyi ele alalım. Bilirkişi bu aileye uygun münasip ev değerini 200.000 TL olarak belirlemiş olsun. Mahkeme bu durumda evin icra yolu ile satılmasına, 200.000 TL’nin borçluya haline münasip ev alabilmesi için ödenmesine, münasip kısmı aşan 300.000 TL’nin alacaklıya ödenmesine karar verecektir.
Ancak bu halde, icrada satış için asgari bedel mahkemece tayin edilen münasip ev için belirlenen miktar olacaktır. Örnek olayımıza devam edecek olursak icra satışı 200.000 TL bedel üzerinden açacaktır. Ev 300.000 TL’ye satılmış olsun. 200.000 TL borçluya, 100.000 TL alacaklıya ödenecektir.
Ancak unutulmamalıdır ki; daha önceden üzerinde ipotek işlemi tesis edilmiş ve ipotek devam eden bir taşınmaz için meskeniyet iddiasında bulunulamaz. İpotek borcunun haciz tarihinden önce kaldırılmış olması halinde meskeniyet iddiasına engel bir durum bulunmamaktadır.
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2015/5172 E. 2017/6519 K. Tarihli karardan anlaşıldığı üzere ”haciz tarihinden önce ipoteğe konu borcun ödenmiş olması halinde, tapu kaydındaki mevcut ipotek şerhi, borçlunun meskeniyet şikayetinde bulunma hakkını ortadan kaldırmaz.”
Meskeniyet iddiasına ilişkin haklarınızdan faydalanmak için mutlaka profesyonel destek almanız gerekmektedir. Yazımda elimden geldiğince önemli detayları ele almaya çalıştım ancak her olay kendi şartları doğrultusunda detaylıca değerlendirilmelidir. Aksi halde hak kaybı yaşamanız kaçınılmaz olacaktır.